Ujung :
Pangabekti, Pangapura, lan Pangestu
Ki Sugeng Subagya
Pungkasane
ibadah pasa sesasi muput, masarakat kang ngrasuk agama Islam nidakake salat riyaya
Idul Fitri. Sakdurunge tumuju papan salat, sing kagungan, wajib padha mbayar
zakat fitrah. Wujude bisa beras apadene
dhuwit. Prastawa iku mratah kedadean saindhenging donya.
Ing Indonesia,
Idul Fitri dadi peranganing budaya mirunggan. Idul Fitri ditegesi dina kang
suci, sing maknane mbudidaya bali marang kahanan suci. Sarana bali suci tumrap
bebrayan kanthi ngapura ing ngapuran. Kaluputan kang wis kelakon antuk
pangapura awit paring pangapurane sapadha-padha.
Kedadeyan setaun pisan
iki dadi kawigaten kang gedhe banget.
Mula ing dina riyaya, kantor pamarentah, sekolahan, toko-toko, kantor
swasta, malah kepara pasar-pasar padha tutup. Kabeh wong padha nanjakake
silaturahmi. Lumrahe sing luwih enom sowan marang sing luwih sepuh. Kabeh padha ujung saperlu nindakake
apura-ingapuran kanthi cara salaman utawa sungkem.
Mula ora elok menawa
wong-wong sing ana paran banjur padha bali mulih marang tanah kelairane. Wis
dadi padatan wong sing ana paran
yen dina riyaya padha mudik. Senajan jejel riyel ing
kendharaan umum lan sadalan-dalan macet tetep dilakoni. Mokal mung setaun pisan
wae kok ora bisa tilik ngomah ketemu marang wong tuwa, sanak kadang lan tangga
teparo, mengkono kang dadi pawadane.
Riyaya utawa lebaran,
ing Indonesia dudu monopoli muslim. Santri njekek, wong “islam
KTP”, wong Hindhu, wong Budha, wong Kristen, wong Katholik, kabeh melu bakda
riyaya. Bakda riyaya mujudake laku budaya kang dilambari dening
tradhisi sing wis kukuh ngoyot nelakake pangabekti marang para sepuh lan kang
disepuhake. Wong tuwa wajib diaturi pangabekti, jalaran kejaba dadi sumbering urip lan
panguripan uga kagungan kaluwihan moral lan punjering donga pangestu.
Ing sawijining omah,
daleme pinisepuh “digruduk” anak, putu, buyut, canggah, lan sak piturute. Salah
sawiji ing antarane minangka pangarepe, matur “... kula sedaya sowan simbah, sepisan
tuwi kawilujenganipun simbah, kaping kalih ngaturaken sungkeming pangabekti.
Ing saklajengipun ngaturaken sedaya lepat, lampah setindak wiraos saklimah
ingkang mboten ndadosaken renaning penggalihipun simbah keparenga simbah paring pangapunten.
Wusana nyuwun tambah berkah pangesti, mugi-mugi sedaya sedya pangangkahipun
ingkang wayah sageda kasembadan”.
Wong tuwa kang diaturi
sungkem pangabekti paring jawaban mengkene. “... ya, anak putuku kabeh, aku
wong tuwa uga akeh lupute, aku uga njaluk pangapura marang kowe. Mung
pandongaku kowe kabeh dadia wong kang utama, ora nerak angger-anggering agama
lan negara. Gampang golek sandhang pangan, turah-turah nganti kurang wadhah.
Kelakona kabeh kang tok sedya.”.
Sak wise iku, mbaka siji kang ana mburi pengarepe padha
laku dhodhok sungkem “ngambung dhengkul”. Suasana dadi rada trenyuh, ing
antarane kang padha sungkem malah ana sing kembeng luh, tumetes waspane. Ora
gantalan wektu, sak wise iku suasana dadi regeng maneh. Sing kagungan dalem
paring palilah, unjukan lan dhaharan kang wis sumadya supaya dirahabi. Tumrap
bocah-bocah cilik, tekan wektu kang ditunggu, nampa paringan dhuwit. Senadyan
cacahe ora akeh, ning biasane para sepuh wis nyamektakake dhuwit sing isih
anyar gres. Kahanan mengkono dadi saya nyenengake tumrap sing sowan apadene
sing disowani.
Sowan ngaturake sungkem
pangabekti dadi kautaman. Senadyan wis ana telepon utawa HP, malah kepara
internet, nanging tumrap sadhengah wong rumangsa ora marem yen ora bisa sungkem
marang wong tuwa kanthi marak sowan. Rumangsa darbe kaluputan akeh kang dadi
pawadane. Kerep kumawani nglirwakake
dhawuhe wong tuwa lan nglarakake atine, umpamane.
Tanpa sowan, kaya-kaya
ngrasakake ana sing ilang ing uripe.
Paling ora kelangan wektu kanggo nyuwun ngapura lan nglebur dosa.
Sungkem marang wong tuwa
lan silaturahmi iku uga bisa dirasakke kayadene rekreasi, ngilangake sumpeking
ati lan rasa sayah merga golek sandhang pangan ing saben dinane. Bakda riyaya
kanthi sungkem mula ora mung dadi adat, ning malah kaya tradhisi sing wajib
ditindakake.
Sing baku, lumantar riyaya Idul Fitri
kanthi nglenggana kaluputan lan njaluk pangapura, ateges wong bali marang
kahanan suci pindha bayi kang nembe lair. Bayi lair iku darbe watak suci,
jujur, apa anane, ora srakah, lan tanpa melik. Mula saka iku wis trep yen ujung
pinangka perangane tradhisi riyaya Idul Fitri dadi warana pendidikan karakter.
Artikel ini dimuat Harian Kedaulatan Rakyat Yogyakarta, Minggu 4 September 2011 Rubrik Mekarsari.
Tidak ada komentar:
Posting Komentar